بست و اتصالات داربست از اجزای کلیدی داربست به حساب می آید که دارای انواع متفاوتی است که این نوع کاربردهای متفاوتی را نیز به همراه دارد. بست داربست یک عنصر اتصال حیاتی در سامانههای داربست است که وظیفه اتصال و تثبیت قطعات اصلی مانند لولهها را بر عهده دارد تا ساختار کلی داربست از نظر ایمنی و پایداری تضمین شود. این بستها که معمولاً از فولاد مقاوم یا آلیاژهای پیشرفته ساخته میشوند و در برخی موارد با پوششهای ضدزنگ تکمیل شدهاند، به گونهای طراحی شدهاند که با قفلکردن اتصالات، نیروهای وارده به داربست بهطور یکنواخت تقسیم شده و از هرگونه لغزش یا تغییر زاویه جلوگیری کنند.
در اجرای داربستهای فلزی، انتخاب و استفاده صحیح از انواع بست و اتصالات داربست نقش حیاتی در ایمنی، پایداری و سرعت نصب دارد. از بست گردان و چهارپیچ گرفته تا کفشک و مغزی داربست، هرکدام کاربرد خاصی در اتصال لولهها و انتقال نیرو دارند. در ادامه مقاله، با معرفی کامل انواع بست داربست، ویژگیهای فنی، موارد مصرف و نکات اجرایی آنها آشنا میشوید. برای مشاهده جزئیات و تصاویر هر نوع اتصال، به فروشگاه و قسمت بست و اتصالات داربست مراجعه کنید.
بست چهارپیچ
این نوع بست با چیدمان چهار پیچ بهصورت متقارن، یکی از امنترین اتصالات در داربست محسوب میشود. طراحی آن باعث میشود نیروها بهطور یکسان در اطراف اتصال تقسیم شده و از لغزش یا تغییر زاویه جلوگیری شود. به دلیل استفاده از آلیاژهای فولادی با درجه بالا و ساختار مستحکم، وزن آن نسبتاً بالاتر است؛ اما در عوض پایداری و مقاومت در برابر بارهای سنگین در مناطق بحرانی فراهم میشود. اجزای اصلی شامل بدنه مرکزی و چهار پیچ قفلکننده میباشد.
بست چرخان (Swivel Coupler)
بست چرخان یا اتصالات چرخنده، به منظور ایجاد انعطافپذیری در هنگام نصب داربست طراحی شدهاند. این بستها اجازه تغییر جهت نسبی بین اجزاء داربست را میدهند، بهطوری که انطباق با سطوح نامسطح یا تغییرات زاویهای موردنیاز به سادگی صورت گیرد. بستهای چرخان از فولاد مقاوم تولید میشوند که اغلب با پوششهای ضدخوردگی تکمیل میشوند. این ویژگی آنها را در برابر عوامل جوی و شرایط محیطی سخت مقاوم میکند. این نوع بست دارای طراحی مدولار با بخشهایی است که امکان چرخش را در محور اصلی فراهم میکند. ساختار گردانی و اتصالهای مخصوص، به آن ظاهری فنی و دقیق میبخشد. به دلیل وجود مکانیزم چرخشی و بخشهای اضافی جهت تنظیم زاویه، وزن بستهای چرخان معمولاً اندکی بالاتر است. میانگین وزنی آنها در محدوده ۱.۵ تا ۳.۵ کیلوگرم است. بست چرخان برای پروژههایی که نیاز به انعطافپذیری بیشتر در تنظیم زاویه و انطباق با شرایط پیچیده ساختاری دارند، بسیار مناسب است. به ویژه در ساختارهای داربست با نقشههای پیچیده یا در مناطقی که سطح ساخت به طور کاملاً افقی نیست، از این نوع بست بهرهگیری میشود. این دسته از بستها شامل بدنه اصلی، حلقه چرخانی قابل تنظیم، پیچهای تنظیم زاویه و سیستمهای قفلکننده جهت ثابت نگه داشتن اتصال پس از تنظیم میباشد.
بست آهنگیر
بست آهنگیر، که به نام بست H نیز شناخته میشود، یکی از اتصالات مهم در داربستهای ساختمانی است که برای تثبیت و اتصال لولههای داربست به تیرآهن یا سازههای فلزی دیگر استفاده میشود. آهنگیر یا بست سنگین برای نقاط بحرانی و مناطق با بارهای بالا کاربرد دارد. طراحی آن تمرکز بر استفاده از مواد فلزی سنگین مانند چدن داکتیل و یا فولاد گالوانیزه شده دارد که به دلیل انعطافپذیری و مقاومت بالا در برابر فشار و گشتاور، انتخابی ایمن و استاندارد محسوب میشود. طراحی این بست به شکل حرف H است و شامل دو بخش میباشد: یک بخش برای اتصال به تیرآهن و بخش دیگر برای اتصال به لوله داربست. از نظر کاربرد، بست آهنگیر در زوایای ۹۰ درجه برای تثبیت لولهها و ایجاد ایمنی در سازههای داربستی استفاده میشود و توانایی تحمل گشتاوری معادل ۵۴ نیوتنمتر و باری حدود ۶.۲۵ کیلو نیوتن را دارد. این ویژگیها باعث میشود که بست آهنگیر در پروژههای ساختمانی و صنعتی بهعنوان یک ابزار ضروری شناخته شود.
بست ثابت (Fixed Coupler)
بست ثابت یکی از ابتداییترین و مهمترین اجزای اتصال در سیستمهای داربست( بست و اتصالات داربست) محسوب میشود. این نوع بست برای نگهداشتن لولههای داربست به شکلی ثابت و بدون چرخش طراحی شده است تا ساختار را در برابر نیروهای جانبی و بارهای استاتیک مقاوم سازد. بستهای ثابت معمولاً از فولاد کربنی یا آلیاژهای مقاوم ساخته میشوند. پوشش ضد زنگ به افزایش دوام آنها در برابر خوردگی و سایش کمک میکند.این بستها دارای ساختاری مستحکم و جامد با بازوهای اتصال ثابت هستند. ظاهر آنها اغلب به صورت U شکل با پیچهای قفلکننده تعریف میشود که بعد از نصب، با ایجاد اتصال محکم، ثبات را تضمین میکند. وزن بست ثابت به اندازه و کاربرد آن بستگی دارد؛ معمولاً در محدودهای بین ۱ تا ۳ کیلوگرم قرار میگیرد. طراحی ساده و عدم وجود بخشهای متحرک، این نوع بست را نسبتاً سبک نگه میدارد.این نوع بست عمدتاً در مناطقی استفاده میشود که نیاز به انتقال نیروهای استاتیک و ثابت است؛ از جمله در سازههای صنعتی، پروژههای تجاری و هر محیطی که پایداری دیوارههای داربست اهمیت زیادی داشته باشد. جزای اصلی شامل بدنه مستحکم، بازوهای اتصال و جزئیات قفلکننده میشوند که به کمک پیچهای استاندارد، اتصال محکم و بیدغدغهای را تامین میکنند.
مغزی داربست
در بست و اتصالات داربست مغزی داربست به جزء مرکزی و اصلی اتصالات اشاره دارد که در محل تلاقی چندین لوله داربست قرار میگیرد. این عنصر به عنوان هستهی اتصال عمل کرده و نیروها را از چند جهت بهطور همزمان توزیع میکند. طراحی مغزی داربست با دقت بالا و استفاده از آلیاژهای بسیار مقاوم انجام میشود تا حتی در شرایط بارهای سنگین نیز پایداری کامل را تضمین کند. این بخش معمولاً دارای کانالها و شیارهای متعدد داخلی است که به اتصال قطعات مختلف کمک میکند.
لوله رابط
لوله رابط در بست و اتصالات داربست عنصری است که به عنوان پل ارتباطی بین قطعات اصلی داربست عمل میکند. این لولهها با طراحی منحصربهفرد خود، امکان تداوم خطی سازه را تأمین میکنند. از فولاد با استحکام بالا ساخته میشوند و بهگونهای طراحی شدهاند که انتهای آن بهادی شکلهای خاص یا شیارهای داخلی جهت اتصال محکم با لولههای داربست مجهز شدهاند. لوله رابط به ویژه در گسترش یا تقویت بخشهای مختلف داربست کاربرد دارد و نصب آن سریع است.
کفشک
در بست و اتصالات داربست، کفشک (Base Plate) یکی از اجزای اصلی است که برای حفظ ثبات و ایمنی سازه به کار میرود. کفشک معمولاً قطعهای فلزی است که در پایههای داربست نصب میشود. این قطعه به عنوان نقطهی تماس بین داربست و سطح زمین عمل میکند و هدف اصلی آن توزیع وزن و فشار سازه به صورت یکنواخت بر روی سطح است.
کاربردهای اصلی کفشک در داربست عبارت است از:
1. ثبات سازه: کفشک به کاهش احتمال سر خوردن یا فرو رفتن پایههای داربست در زمین کمک میکند، به خصوص در سطوح نرم یا ناهموار.
2. ایمنی افزایش یافته:با نصب کفشک، احتمال خطراتی مانند واژگونی داربست کاهش مییابد و امنیت کلی سازه بهتر تأمین میشود.
3. توزیع فشار: کفشک وزن داربست و بارهای وارد شده بر آن را به صورت متوازن توزیع میکند، که به جلوگیری از آسیب به سطح زمین و تضمین پایداری سازه کمک میکند.
4. محافظت از سطوح حساس: در محلهایی که سطح زمین حساس است، کفشکها مانع ایجاد آسیب میشوند.
همچنین، بسته به نوع پروژه، کفشکها در انواع مختلفی وجود دارند: کفشک ساده که مناسب برای سطوح صاف است. کفشک با تنظیمکننده ارتفاع، برای استفاده در سطوح ناهموار. کفشک با چرخ، برای داربستهای متحرک.
بست متحرک با قفل خودکار
در برخی پروژههای مدرن که سرعت نصب و دقت بالا از اولویتهای اصلی است، از بستهای متحرک با قفل خودکار استفاده میشود. این نوع بست پس از قرارگیری، به صورت خودکار قفل شده و اتصال ایمن و سریعی ایجاد میکند. این بستها معمولاً از فولاد کربنی مقاوم با پوششهای ویژه ضد زنگ یا از آلیاژهای پیشرفته ساخته میشوند. استفاده از مواد مقاوم موجب افزایش ماندگاری آنها در شرایط کاری متغیر میشود.طراحی این بستها به گونهای است که دارای یک مکانیزم قفل خودکار به صورت داخلی باشند. ظاهر آنها میتواند شبیه به یک دسته یا شاخه چند قطعه باشد که به محض اتصال، قفل خود را فعال میکند. وزن بستهای خودکار ممکن است نسبت به بستهای ساده کمی بالاتر باشد، به گونهای که در محدوده ۲ تا ۴ کیلوگرم متغیر است. افزایش وزن ناشی از وجود اجزای مکانیکی قفل خودکار و سیستمهای تنظیم است. این نوع بست در مکانهایی کاربرد دارد که نیاز به سرعت عمل و کارایی بالا در نصب داربست وجود دارد. در پروژههایی با فشار زمانی بالا یا در شرایطی که تغییرات پیدرپی و سریع در ساختار نیاز است، این بستها بهترین انتخاب محسوب میشوند. اجزای اصلی شامل بدنه مستحکم، مکانیزم قفل خودکار، پیچهای قابل تنظیم و سیستمهای حفاظتی جهت جلوگیری از باز شدن ناخواسته در حین کار هستند. شایان ذکر است بست متحرک با سیستم قفل خودکار در بین بست و اتصالات داربست اکثرا وارداتی هستند و داخل کشور تولید نمیشوند و به دلیل عدم آشنایی با این بست در نزد مجریان تقریبا در پروژه ها بلا استفاده است.
بست کمکی
در میان بست و اتصالات داربست بست کمکی، همانطور که از نامش برمیآید، بهعنوان یک عنصر پشتیبان در کنار اتصالات اصلی به کار میرود. این نوع بست با ارائه تقویت اضافی در نقاط حساس و پیچیده سازه، به یکپارچگی و توازن نیروها کمک میکند. در پروژههایی که نیاز به قدرت و استحکام فوقالعاده دارند، استفاده از این بست باعث کاهش خطرات ناشی از بارهای نامتوازن میشود؛ از مواد مقاوم همچون فولاد ساخته شده و طراحی آن به گونهای است که نصب و اتصال آسان و سریع آن را تضمین میکند.
بست دو پیچ
بست دو پیچ دارای دو عنصر قفلکننده است که نسبت به نوع یک پیچ، ایمنی و پایداری اتصال را بهبود میبخشد. طراحی متقارن این بست موجب توزیع یکنواخت نیروها در نقاط اتصال میشود. به دلیل وجود دو نقطه قفل، مقاومت در برابر نیروهای جانبی و لرزشها افزایش یافته و این نوع بست معمولاً در مناطقی با بار متوسط تا بالا کاربرد دارد؛ از فولاد مقاوم با پوششهای ضد خوردگی ساخته شده و اجزای آن شامل بدنه اصلی و دو پیچ استاندارد هستند که در بارهای متوسط جز مهمی از بست و اتصالات داربست به حساب می آید.
اتصالات زاویهای (Bracket or Angular Connectors)
علاوه بر بستهای معمولی، اتصالات زاویهای نقش مهمی در ایجاد تقاطعهای متنوع در سازههای داربست و بست و اتصالات داربست ایفا میکنند. این اتصالات مخصوصاً در نقاط تقاطع لولهها و در جایی که نیاز به اتصال در زوایای مختلف است، کاربرد فراوان دارند.اتصالات زاویهای میتوانند از فولاد، آلومینیوم یا آلیاژهای سبکوزن مقاوم ساخته شوند. انتخاب ماده بسته به نیاز به مقاومت در برابر بارهای جانبی و وزن نهایی سازه انجام میشود. این اتصالات معمولاً به شکل حرف “L”، “T” یا پیکهای چندگانه طراحی میشوند. طراحی آنها به گونهای است که بتوانند چندین لوله یا المان اتصال را در زوایای مختلف به صورت یکنواخت به هم متصل کنند. وزن اتصالات زاویهای بسته به نوع و تعداد اجزاء متفاوت است؛ اتصالات تک زاویه معمولاً بین ۱ تا ۲ کیلوگرم و اتصالات چند زاویه یا پیچیده بین ۲ تا ۴ کیلوگرم وزن دارند. کاربرد اصلی این اتصالات در نقاطی است که نیاز به تغییر جهت یا اتصال چندگانه وجود دارد. این ویژگی موجب میشود که طراحیهای متفاوت داربست با زوایای متنوع به راحتی در محل اجرا شوند، به ویژه در پروژههای معماری و ساختارهای پیچیده. اتصالات زاویهای شامل بدنه اصلی زاویهای، پیچهای اتصال، مهرههای تنظیم و در مواردی سیستمهای قفلکننده جهت تثبیت نهایی میشوند.
پیچ مهره داربست و پیچ T
پیچ T
پیچ T،در بست و اتصالات داربست که به دلیل شکل تیمانند سر آن نامگذاری شده، یکی از اجزای کلیدی در اتصال لولهها و قطعات داربست است. طراحی تی شکل این پیچ به مهندسین اجازه میدهد تا در محل نصب، اتصال را به گونهای ثابت کنند که از چرخش و لغزش جلوگیری شود. این پیچ عمدتاً در مواقعی به کار میرود که نیاز به تثبیت دقیق و جلوگیری از تغییر زاویه اتصال وجود دارد؛ به ویژه در بخشهایی که بارهای جانبی و نیروهای دینامیک مضاعف وارد میشود.
پیچ T معمولاً از فولاد مقاوم ساخته شده و با پوششهای ضد زنگ یا ضد خوردگی تکمیل میشود تا در برابر شرایط محیطی سخت و سایشهای ناشی از استفاده مکرر مقاومت کند. ساختار تی شکل نه تنها امکان استفاده از ابزارهای دستی و اتوماسیون نصب را فراهم میآورد، بلکه به توزیع بهتر نیرو در محل اتصال نیز کمک میکند. طراحی ساده اما قوی این پیچ، آن را برای محیطهای صنعتی و ساختمانی ایدهآل کرده است.
پیچ مهره داربست
پیچ مهره داربست، در واقع مجموعهای از پیچ و مهره است که به صورت ترکیبی عمل میکند. این نوع اتصال به گونهای طراحی شده که پس از قرارگیری، مهره مربوطه با چرخش طبیعی، نقطه اتصال را محکم و قفل میکند. این سیستم در مناطقی کاربرد دارد که نیاز به نصب سریع و قابل اطمینان همراه با امکان جداسازی در مواقع تعمیر و نگهداری وجود دارد. به عبارت دیگر، پیچ مهره داربست با قابلیت تنظیم سریع، پذیرای تغییرات جزئی در زاویه و تراز قرارگیری قطعات داربست میشود.
مانند پیچ T، پیچ مهره داربست نیز معمولاً از فولاد با مقاومت بالا ساخته میشود و پوششهای مخصوص آن باعث افزایش مقاومت در برابر خوردگی و سایش میگردد. در این سیستم، مهرهای که همراه پیچ استفاده میشود، به گونهای طراحی شده که وقتی پیچ وارد سرپیچی میشود، تماس یکنواخت و محکم برقرار گردد. این ویژگی موجب توزیع یکپارچه بارهای وارده بر اتصال شده و از لغزش یا آزاد شدن ناخواسته جلوگیری میکند.
هر دو نوع پیچ بالا، با کاربردهای خاص خود، امکان ایجاد اتصالات مطمئن و پایدار را در سیستمهای داربست فراهم میکنند. در انتخاب بین این دو، عوامل محیطی، نوع بار و نیاز به نصب سریع یا تغییرات زاویهای نقش مهمی دارند. اگر مایل باشید به بخشهای مرتبط با دستورالعملهای نصب، نگهداری و استانداردهای ایمنی مرتبط با این اتصالات نیز بپردازیم، میتوانیم به بررسی دقیقتری از جزئیات فنی و عملی آنها در بست و اتصالات داربست بپردازیم.
بست یک پیچ
این نوع بست در بست و اتصالات داربست با استفاده از تنها یک پیچ به عنوان عنصر قفلکننده، اتصالی ساده و کارآمد در داربست ایجاد میکند. به واسطه طراحی مینیمالیستی، نصب آن سریع و اقتصادی بوده و معمولاً از فولاد کربنی یا آلیاژهای مقاوم، با پوششهای ضد زنگ تولید میشود. وزن این بست در حد مناسبی است که آن را برای کاربردهای سبک و مناطقی با بارهای متوسط ایدهآل میسازد و اجزای اساسی آن شامل بدنه اصلی و یک پیچ قفلکننده میباشد.
کفی گیر در بست و اتصالات داربست
در بست و اتصالات داربست کفی گیر به نوعی بست اشاره دارد که با استفاده از یک مکانیزم گیرهکننده و فشاری، لولههای داربست را به یکدیگر متصل میکند. این سیستم با استفاده از کفی یا پدهای چربدار از تماس محکم و همزمان با امکان تنظیم جزئی برخوردار است. معمولاً از فولاد با دوام یا آلیاژهای مقاوم ساخته میشود و وزن آن نسبتاً سبک بوده و در مواردی که نیاز به نصب سریع با امکانات قابل تنظیم هست، بسیار کاربردی است.
بست گردان
بست گردان یا چرخان، اتصالی است که امکان چرخش جزئی را فراهم میکند تا در موارد نابرابری سطوح یا تغییرات زاویهای، سازگاری بهتری فراهم گردد. طراحی آن شامل یک بخش چرخشی در داخل بدنه است که به قطعات اجازه میدهد تا در هنگام نصب، جهت خود را تنظیم کنند بدون آنکه اتصال شل شود. از فولاد ضد زنگ و مقاوم ساخته شده و گرچه نسبت به انواع سادهتر کمی سنگینتر است، انعطاف پذیری بیشتری ارائه میدهد. در بست و اتصالات داربست ، با بست گردان چرخش جزئی ممکن می شود.
بست زبانهای
بست زبانهای در بست و اتصالات داربست به بستهایی اطلاق میشود که دارای المانهای برآمده یا «زبانه» در بدنه خود هستند. این زبانهها بهصورت مکانیکی داخل لولههای داربست فرو میروند و باعث ایجاد قفل مطمئن و جلوگیری از لغزش میشوند. این سیستم به ویژه در مقاومت در برابر برشها و نیروهای افقی کاربرد دارد و از فولاد با سطح کاری دقیق تولید میشود؛ طراحی زبانهای به تقویت مقاومت سازه در نقاط اتصال حساس کمک شایانی میکند.
بست فلزی چرخشی در بست و اتصالات داربست
این نوع بست، همچون بست گردان، امکان چرخش را فراهم میکند اما با تمرکز بیشتر بر پایههای فلزی و طراحی پیجیدهتر جهت تنظیم دقیق زاویهها و حفظ ایمنی اتصال عمل میکند. دارای سیستمهای داخلی مکانیکی برای قفل خودکار پس از چرخش است، که در نتیجه هم از انعطافپذیری کافی برخوردار است و هم اتصال را تحت بارهای متغیر پایدار نگه میدارد. گرچه به دلیل اجزای اضافی وزن آن کمی افزایش مییابد، اما در پروژههای پیچیده که نیاز به تنظیم دقیق دارند، انتخاب بسیار مناسبی است.
کلاهکی : جز دیگر بست و اتصالات داربست
کلاهکی به پوششهای نهایی گفته میشود که در انتهای لولههای داربست نصب میشوند تا از برشهای تند یا اجزای نازل جلوگیری کند و ظاهری مرتب و ایمن ایجاد نمایند. این کلاهکها علاوه بر جنبههای ایمنی، به عنوان یک عنصر زیباییشناسی در طراحی داربست محسوب میشوند. از مواد سبک ولی مقاوم مانند آلومینیوم یا فولاد سبک ساخته شدهاند و طراحی ساده و کاملاً بههمنشستهای دارند که به جلوگیری از ورود آلودگی یا رطوبت به داخل اتصال کمک میکند.
هر یک از این اجزا، به نوبه خود، در راستای ایجاد یک سیستم داربست منظم، مقاوم و ایمن نقش بسزایی دارند. در انتخاب و بهکارگیری آنها، مهندسین با توجه به شرایط محیط، بارهای متوقع و نیازهای اجرایی، نوع مناسب را مد نظر قرار میدهند. علاوه بر این، شناخت کامل جزئیات ساختاری، جنس مواد اولیه و ویژگیهای عملکردی هر یک از این اتصالات، به بهبود کیفیت کار و افزایش ایمنی در پروژههای ساختمانی کمک چشمگیری میکند.
نتیجهگیری بست و اتصالات داربست
بستها و اتصالات داربست از اجزای کلیدی در سیستمهای پشتیبانی سازه به شمار میآیند که ایمنی، استحکام و کارایی فرآیند اجرا را تضمین میکنند. هر نوع بست با ویژگیهای منحصر به فرد خود—چه ثابت، چه چرخان، چه متحرک با قفل خودکار یا اتصالات زاویهای—با در نظر گرفتن جنس مواد اولیه، طراحی ظاهری، وزن و کاربرد، به نحوی طراحی شدهاند که وظیفه اتصال و تثبیت قطعات داربست را به بهترین شکل ممکن انجام دهند. انتخاب صحیح این اجزا، نه تنها به افزایش ایمنی و پایداری سازه کمک میکند بلکه موجب صرفهجویی در زمان و هزینه در پروژههای ساختمانی نیز میگردد.
